2023 Uztaila
“Eskertu bizitzak eskaintzen dizkigun aukerak, daukagunari itsuki heldu gabe eta ez daukagunagatik tristatu gabe”. (LS, 222).
Zure bizitza sozial, pertsonal eta familiarrean hartu erabakiak, zainketaren aldeko eguneroko keinu eta portaerak aldatzen laguntzeko.
Bizi garen mundu naturala eta soziala zaintzea, pertsonak zaintzea, pobreziaren aurka konprometitzea, zerbait utopikoa iruditzen zaigu, gauzaezina. Hainbeste arazo dira, hain da konplexua, ezen bakoitzaren ekarpen txikiak ez duela garrantzirik. Errealitatetik urruti. Hain zuzen, historiak ederki erakusten digu keinu txikiek, eguneroko portaerek, erabateko arrastoa izaten dutela. Dena aldatzen da gure eguneroko bizimodua aldatzen hasten denean. Horregatik, zure eguneroko portaeren garrantzia baloratzea proposatzen dizugu.
Egiturak, zuzenak eta zuzenak ez direnak pertsonek osatzen eta mantentzen dituzte. Eta pertsona horien jarrera, baloreen eskala, uste eta portaerek eusten diete justiziari edo injustiziari, egitura horien ontasunari edo gaiztotasunari. Gure eguneroko portaerei kasu egiteko eta horiek egoki, zuzen eta solidariotzat jotzen dugunera egokitzeko gai garenean, gauzak gure inguruan nola aldatzen diren ikus dezakegu. Agian ez dira aldaketa handiak, oso ikusgarriak, nabarmenak. Baina, seguruenik, aldaketa iraunkorrak dira, benetakoak eta oso garrantzitsuak mundu on baten eraikuntzan, gure munduan injustizia eragiten eta mantentzen duten egitura horien bihurketan. Baliabide naturalen logika indibidualista, kontsumista eta harraparia haustea ezinbestekoa da planetaren eta bertan bizi garen gizakien zaintzaile izan nahi badugu. Eta eguneroko erabaki txikiekin hautsi daiteke. Etengabe berritu dezakegun aukera pertsonala da.
Zer egin dezakezu (edo egiteari utzi)?
- Ezagutu #ConectaEnergiaPobreza eta #FinantzaEtikoen eremua, planetarekin eta pertsonekin arduraz kontsumitzeko ohiturak eguneroko bizimoduan txertatzeko.
#ConectaEnergiaPobreza
Konturatu zara nola mugitu erabakitzen duzun bakoitzean zein mundutan bizi nahi duzun erabakitzen duzula?
Hirietako bizi-kalitateak zerikusi handia du garraioarekin, biztanleentzako sufrimendu handiak eragiten baititu. Hirietan, pertsona batek edo bik erabiltzen dituzten automobil asko ibiltzen dira, eta, beraz, zirkulazioa konplikatu egiten da, kutsadura-maila handia da, energia ez-berriztagarri kantitate ikaragarriak kontsumitzen dira, eta beharrezkoa da hiri-bilbeari kalte egiten dioten autobide eta aparkatzeko leku gehiago eraikitzea. Aditu asko bat datoz garraio publikoa lehenesteko beharrarekin. Baina beharrezko neurri batzuk nekez onartuko ditu gizarteak bakean, garraio hori nabarmen hobetu gabe; izan ere, hiri askotan, jendeari tratu ez duina ematen zaio, aglomerazioaren, zerbitzuen deserosotasunaren edo maiztasun baxuaren eta segurtasunik ezaren ondorioz.
(LS, 153)
1.- Ibili, bizikletaz ibili eta aprobetxatu garraio kolektiboa. Hiria oinez edo bizikletaz esploratzea gomendatzen dugu. Oinez edo bizikletaz ibiltzeak hobetu egiten du zure osasuna, bizi zaren lekuko airearen kalitatea, eta murriztu egiten ditu denbora eta nerbioak galarazten dizkiguten auto-ilara gogaikarriak. Bizikleta bat ez baduzu, bizikletak alokatzeko udal-sistemak erabil ditzakezu, arrazoizko prezioan bizikleta hiriko garraiobide gisa erabiltzeko aukera ematen dizutenak. Oso erabilerrazak dira. Beharrezkoa bada, garraiobide publiko kolektiboak ere eskura dituzu, hala nola autobusak edo metroa, mugitzeko aukera ematen dizutenak, irakurtzea bezain jarduera bizigarria egiten duzun bitartean.
2.- Pentsatu nola sortzen, banatzen eta finantzatzen den kontsumitzen duzun energia, eta zer ondorio dituen. Gogoeta horretatik abiatuta, errazagoa izango da konpainia elektrikoa aldatzea eta zure dirua beste ekonomia batean arduratsuago inbertitzea.
3.- Autoa hartu behar baduzu, partekatzeko formulak bilatu. Ez ahaztu hiri-ibilbideetarako auto elektrikoak alokatzen dituzten enpresa asko multinazional handiek sustatutako ekimenak direla, eta autoa ahalik eta denborarik handienean itzuliak ematen eduki nahi dituztela, osasunean, ingurumenean eta pertsona txirotuetan ondorio kaltegarriak eragiten. Pentsatu oinez, bizikletaz edo garraio publikoan joatea hobe den erabaki aurretik.
4.- Pentsatu Internet bidez erosten duzuna gaur behar duzun. Etxez etxeko banaketak areagotu egiten du hirian egiten diren joan-etorrien kopurua, eta horrek areagotu egiten ditu ingurumen-arazoak, eta beste batzuk sortzen ditu lanaren prekarizazioaren ondorioz. Ahal den guztietan, ingurumena errespetatzen duen eta lan duina duen banaketa bilatu.
5.- Energia-kontsumoan hornitzeaz gain, GOIENER bezalako eredu ekonomiko, sozial eta solidarioa bultza dezaketen ekonomia solidarioko ekimenak ezagutu.
#FinantzaEtikoak
Gure diruaren erabilera sozial eta arduratsua egitea.
«Dirua ongi edo gaizki erabiltzeak berehalako ondorioak ditu jendearen bizitzan; dirua erabiltzeak asko baldintzatzen du pertsona askoren ongizatea edo sufrimendua.»
Diruaren dimentsio etikoa. Diruaren eginkizun soziala.
Orihuela-Alicante-ko Elizbarrutia, 2013-2014.
Zertarako balio du finantza-sistemak?
Historian zehar, pertsonek hainbat modutan antolatu gara gure transakzio komertzialak egiteko, hala nola trukaketa, edo gatza edo metal bitxiak trukatzea, hala nola urrea. Dirua sistema horiek sinplifikatzeko iritsi zen. Eta hori administratzeko, finantza-sistema sortu dugu. Sistema horren funtzioa munduko herrialde eta eskualdeen garapen ekonomikoa bultzatzea da, azken helburu gisa giza garapen osoa lortzeko.
Zer gertatzen da finantza-sistemak bere helburua betetzen ez duenean?
Finantza-sistemak bere funtzioa betetzen ez duenean, finantza-krisiak gertatzen dira; esaterako, 2007an hasi zena eta oraindik horren ondorioak pairatzen ari garena. Izan ere, gaur egungo eredu ekonomikoa aberastasunen metaketaren zerbitzura dago, eta ez pertsonen eskura. Horrek, desberdintasunak murriztetik urrun, aberastasuna oso esku gutxitan kontzentratuz areagotzen ditu.
2014. urtean, «Pobreetan inbertitzea» Kongresuan, Frantzisko Aita Santuaren hitzak izan ziren: «Garrantzitsua da etikak bere espazioa finantzetan berraurkitzea eta merkatuak herrien interesen eta gizateriaren ondasun komunaren zerbitzura jartzea. (…) Finantza-merkatuak baino ezin ditugu onartu herrien zortea gobernatzeko, haien beharrak ase beharrean, edo gutxi batzuk finantza-espekulaziora joz aurrera egiteko, askok ondorioak dituzten bitartean».
Etika finantzetan
Etika hori finantziazio-katean parte hartzen duten guztien erantzukizuna da, hau da, bankuena eta finantza-erakunde eta -produktuak erabiltzen, gure aurrezkiak gordailatzen, ditugun pertsona guztiena. Finantza-jarduera eta diruaren erabilera guztion onerako izatea behar dugu. Badakigu zein enpresa edo proiektutan inbertitzen den gure dirua? Emango digun errendimendua baino zerbait gehiago galdetzen dugu?
Nola erlazionatzen zara zu diruarekin?
Dirua da zure zoriontasunaren eta ongizatearen adierazle nagusia? Axola al zaizu nola lortu zen, prozesu horretan bidegabekeriarik gertatu ziren edo eskubideren bat urratu zen, nola erabiltzen edo erabiliko den, zein ondorio dituen, nondik datozen erosten dituzun produktuak edo nora joango den dirua egiten dituzun inbertsioetan?
Eta nola erabil dezakegu gure dirua modu etikoan?
Dirua pertsonen bizitza duintzeko bitartekoa da. Ikuspegi horretatik, «diruaren boterea» ekonomia solidario eta gizatiarrerako tresna egokia bihurtzen da. Hauxe da gure proposamena: Urrats bat gehiago ematea, eta beste dimentsio batean kokatzea: dirua guztion ongiaren eta justiziaren zerbitzura jartzea, modu gardenean, gutako bakoitzak, aurreztailea edo inbertitzailea, gure diruarekin zer egiten den zehatz-mehatz jakitea, eta haien helburua pertsonen garapena eta ingurumenaren zaintza bultzatzeko jarduerak finantzatzea izatea eskatzea, azken batean, mundu hobea eraikitzea.
Zer aukera eskaintzen dizkigute finantza etikoek?
Sozialki arduratsuak diren produktu eta zerbitzuak eta gure esku dauden irizpide etikoen arabera kudeatzen diren erakundeak aukeratu ditzakegu.
Sozialki Arduratsuak diren Inbertsioak (SAI)
Inbertsio horiek batez ere enpresen akzioetan inbertitzeko funtsen bidez bideratzen dira, eta, finantza-irizpideez gain (segurtasuna, errendimendua…), beste finantza-irizpide batzuk ere aplikatzen dituzte: ingurumenekoak, sozialak eta gobernu onaren gardentasuna (ASG). Inbertitzeko enpresak hautatzeko, funts horiek irizpide negatiboak erabiltzen dituzte, eta finantzaketatik kanpo uzten dituzte armamentu-jarduerak edo giza eskubideak urratzen dituzten enpresak. Horrez gain, irizpide positiboak, gizartearen eraldaketarenak, hala nola, giza eskubideak errespetatzen dituzten edo ingurumena zaintzen duten gizarte-xedeetarako jarduerak.
Sozialki arduratsua diren inbertsio-funtsak (ISR) edo Inbertsio-funts etikoak
Oinarrizko lau baldintza betetzen badituzte hartzen dute kategoria hori: a) Ideario etikoa, funtsak defendatzen dituen printzipioak jasotzen dituena; b) balio inbertigarrien katalogoa: inbertitzeko erantzukizun soziala duten enpresak; c) ikerketa etikoko taldeak: enpresa horien portaera aztertzeko arduradunak; eta d) Batzorde Etikoa: ISR Funtsaren kudeaketa ideario etikoarekin koherentziaz egiten dela egiaztatzen duten kanpoko erakunde edo entitateak. Inbertsio-funts guztiak bezala, Balore Merkatuaren Batzorde Nazionalak gainbegiratzen ditu (www.cnmv.es). Spainsif elkartearen web orrian (www.spainsif.es) dauden Gizartearekiko Arduratsua den Inbertsio Funtsei buruzko informazioa lor dezakezu.
Banku Etikoa
Betiko bankuak dira, Espainiako Bankuak arautuak, baina beren helburuan bereizten dira: gizarte- eta ingurumen-eragin positiboa sortzen duten jarduera ekonomikoak finantzatzea, pertsonaren eta komunitatearen onurarako. Banku etikoan, oso garrantzitsua da kapitalaren trazabilitatea, hau da, diruarekin zer egiten den jakitea, finantza-kudeaketan. Eta, beraz, aurreztaileak zer proiektu sozial eta ekonomikotan inbertitu duen jakingo du.
Ekimenean parte hartzera animatzen zaitugu:
• Fiare Banku Etikoa – www.fiarebancaetica.coop/
Fiarek gero eta laguntza handiagoa du pertsona, enpresa eta Caritas Bizkaia bezalako erakundeen aldetik, gero eta kezka handiagoa baitute finantza-inbertsioek ekonomian eragin positiboa izan dezaten lortzeko. Gure esku dago banku-aukera horiek gero eta gehiago haztea.
Beste finantza-aukera etiko batzuk
Beste erakunde batzuek bitartekaritza finantzarioko jarduera bat egiten dute, etikoa eta solidarioa, kolektibo zehatzei zuzendua, edo kreditua eskuratzea erraza ez duten jarduerei laguntzeko. Kreditu-kooperatiba etikoen antzera, irabazi asmorik gabeko pertsona juridikoak baitira, eta haien jabeak «bazkide kooperatibistak» baitira, eta kredituak ematen baitizkiete elkartekideei ekonomia solidarioarekin bateragarriak diren proiektuak finantzatzeko.
Kreditu-kooperatiba etikoen adibideak Oikocredite (www.oikocredit.es) da. Caritas Amerikako, Afrikako eta Asiako ekonomia solidarioko proiektuak finantzatzen ditu, beste eliza-erakunde batzuekin batera. Gainera, esparru komunitariotik beti eman izan dira ekonomia egiteko beste modu batzuk, ondasunak eta zerbitzuak trukatzeko formulak sortuz, tokiko izaera nabarmenarekin eta gizarte-aldaketarekin. Hona hemen adibide batzuk: trukea, denbora-bankuak, gizarte-merkatuak eta gizarte-txanponak.
