Bakardadea, babesa eta familia-hausturak pairatzeak areagotu egiten du gazte kalteberenak helduaroan baztertzeko arriskua, Caritas Bizkaiak EHUrekin eta FOESSArekin lankidetzan egindako ikerketa baten arabera

• Gaur aurkeztutako txostenak nabarmentzen duenez, familia-sare sendorik ezak, egoitza-ezegonkortasunak eta zentroen ohiko aldaketek babes-loturak sortzea zailtzen dute, eta gazte askok bakardadean egiten diote aurre trantsizio horri, behar besteko laguntzarik gabe eta helduaroko erantzukizunak beren gain hartzeko baliabide gutxirekin.

• Emakume gazteek ahultasun bikoitza dute: gainerako gazteen zailtasunak partekatzen dituzte, baina, gainera, generoari lotutako arrisku espezifikoei aurre egin behar diete, hala nola mendeko harreman afektiboei, kontrol- edo indarkeria-egoerei, esplotazioari eta baliabideen barruan ikusgarritasun txikiagoari.

• Ana Sofi Telletxea Bustinza (Caritas Bizkaia), Estíbaliz Bartolomé Gutiérrez (Caritas Bizkaia), Amaia Izaola Argüeso (UPV/EHU) eta Thomas Ubrich (FOESSA) gizarte-bazterkerian, gaztaroan eta gizarte-errealitatearen azterketan adituak direnek egin dute “Gazteak bazterketa-arriskuan Bizkaian: harreman-dimentsioaren eragina helduen emantzipazio-prozesuetan” azterlana gaur goizean aurkeztuta Bizkaia Aretoan (EHU).

• Gaur egun, Caritas Bizkaiak 18 eta 25 urte bitarteko 2.200 gazte inguru artatzen ditu (emantzipazio-etapa helduarora). Eta ia 200 lagun gazteria-arloan.

2025eko azaroaren 26a, asteazkena. Caritas Bizkaiak, Euskal Herriko Unibertsitatearekin (UPV/EHU) eta FOESSA Fundazioarekin lankidetzan, gaur goizean aurkeztu du “Gazteak bazterketa-arriskuan Bizkaian: harreman-dimentsioaren eragina helduen emantzipazio-prozesuetan” azterlana. Azterketa kualitatibo horrek agerian uzten du gizarte-bazterkeriako arriskuan dauden gazteak bereziki kalteberak direla adin-nagusitasunera igarotzean. Ikerketak baieztatzen duenez, 18 urte betetzeak ez du esan nahi autonomia lortzeko urrats naturala denik, baizik eta gazteen zati handi batentzat, gizarte-erakundeek lagunduta, emozio-, harreman- eta material-zailtasunak larriagotzen dituen tarte kritiko bihurtzen dela, batez ere babes-sistematik datozenen artean.

Gaur egun, Caritas Bizkaiak 18 eta 25 urte bitarteko 2.200 gazte inguru artatzen ditu (emantzipazio-etapa helduarora). Eta ia 200 lagun gazteria-arloan.

Analisiak egiaztatzen du emantzipazioatik helduarora igarotzea bat datorrela hezkuntza- eta afektibitate-erreferenteen galerarekin edo ahultzearekin, eta ziurgabetasun- eta segurtasun-gabeziako egoerak sortzen dituela, osasun mentalean eragin negatiboa dutenak. Egoitza-ezegonkortasunak, zentro-aldaketa sarriek eta familia-sare sendorik ezak babes-loturak sortzea zailtzen dute, eta gazte askok bakardadean egiten diote aurre trantsizio horri, behar besteko laguntzarik gabe eta helduaroko erantzukizunak beren gain hartzeko baliabide gutxirekin. Bakardadea da ezaugarririk erabakigarrienetako bat, batez ere neska gazteen kasuan, argi eta garbi adierazten baitute haustura afektiboaren sentsazioa, erreferenteen atsekabea eta laguntza egonkorrik gabeko etorkizun baten beldurra. Hala eta guztiz ere, “sistemak eskatzen die kalteberatasun-egoeran dauden gazteei gizarteak adin bereko gainerako gazteei eskatzen diena baino autonomia gehiago eta handiagoa izatea”, esan du Ana Sofi Telletxea Caritas Bizkaiako Analisi eta Garapen arduradunak.

Aisia funtsezko eremua da harremanen ikuspegitik, eta azterlanaren arabera, gazte asko gune horietatik kanpo geratzen dira baliabide ekonomikorik ez dutelako. Gaur egun, berdinen arteko sozializazioaren zati handi bat aisialdiko, kiroleko edo kulturako jardueretan gertatzen da. Horietan parte hartu ezin izateak lagun-sare baten sorrera mugatzen du, integrazioa zailtzen du eta gizarte-ingurunearekiko deskonexio-sentimendua sortzen du. Aisialdiko espazioetako bazterketa horrek bigarren bazterketa bat indartzen du: harremanezkoa.

Azterlanean parte hartu duten profesionalen taldeak adierazitako beste puntu bat baliabideen arteko joan-etorrietan hutsuneak egotea da: gazte askok nerabezaroan ondo funtzionatzen duten programetatik igarotzen dira, baina ez dute aukera egokirik 18 urte betetzean edo haien profila helduentzako gailuetan sartzen ez denean. “Jarraitutasun falta horrek desorientazio-egoerak, atzerapen emozionalak eta lortutako aurrerapenen galera eragiten ditu, batez ere prozesuari eusteko sare informalik ez dagoenean“, nabarmendu du azterlanak.

Egoera larriagoa da emakume gazteen eta migratzaileen artean

Emakume gazteen egoerak arreta berezia eskatzen du. Azterlanak erakusten duenez, emakumeek ahultasun bikoitza bizi dute: gainerako gazteen zailtasunak partekatzen dituzte, baina, gainera, generoari lotutako arrisku espezifikoei aurre egin behar diete, hala nola mendeko harreman afektiboei, kontrol- edo indarkeria-egoerei, esplotazioari eta baliabideen barruan ikusgarritasun txikiagoari. Helduarora laguntza gutxiago eta laguntza eskatzeko zailtasun gehiagorekin iristen dira asko, nahiz eta prestakuntzarako eta etorkizun propioa eraikitzeko motibazio handia erakutsi. Emantzipazio-prozesua egonkorragoa da denboran laguntza jarraitua dutenean, baina arriskuak nabarmen handitzen dira emantzipazio-programek helduaroari esleitutako denborak betetzean baliabideak aldatzen edo desagertzen direnean.

Azterlanak, halaber, erronka garrantzitsuak identifikatzen ditu gazte migratzaileen artean, “migrazio-ametsa” deritzonaren garrantziarekin eta familiaren itxaropenei erantzuteko erantzukizunarekin iristen baitira. Presio hori oztopo administratiboekin konbinatzen da, eskubideetarako sarbidea, diskriminazio-gertakariak eta haien jatorrizko bizitza antolatzen zuten erreferentziazko kode kulturalen galera atzeratzen baitituzte. Horrek guztiak sare berriak sortzea zailtzen du eta deserrotze sentimendua areagotzen du. Gainera, azterketak azpimarratzen du bazterkeria ez dela gazteengan bertan sortzen, baizik eta jasotzen duten begirada sozialean; “azken urteotan, gorroto-, arrazakeria- eta aporofobia-diskurtsoek gogortu egin dute begirada sozial hori, eztabaida polarizatuen erdigunean bidegabeki jartzen dituztelako eta ez dagozkien erantzukizunak egozten dizkietelako“, ikerketan parte hartu zuen aditu-talde batean jasotzen den bezala.

Txostenak ondorioztatzen duenez, harreman-dimentsioa — lotura pertsonalak, konfiantza, erreferentziazko helduen presentzia egonkorra eta gertuko laguntza — da gazte horien ongizate emozionalean eta benetako autonomian eragin handiena duen elementua. Caritas Bizkaiaren ustez, dimentsio horrek zeharkako ardatz gisa jardun behar du gizarteratzeko politika publiko guztietan: egoitza-programetan, prestakuntza- eta lan-ibilbideetan, osasun mentaleko baliabideetan, etxebizitza eskuratzean, emakumeen eta gizonen arteko berdintasunean eta lan komunitarioan. “Harremanak erdialdean kokatzeak emantzipazioa jasangarria ez dela onartzea esan nahi du, lotura sendoen eta berdintasunean parte hartzeko aukera ematen duten inguruneen gainean eraikitzen ez bada“, nabarmendu du txostenak.

Urte askotako esperientzian oinarritutako azterketa kualitatiboa

“Bazterketa-arriskuan dauden gazteak Bizkaian: harreman-dimentsioak emantzipazio-prozesuetan duen eragina helduarora” azterlana foku-taldeen bidez garatu da, gizarte-hezkuntzako, psikologiako, familia-esku-hartzeko, egoitza-baliabideetako eta emantzipazio-programetako profesionalekin, eta egunero gazte ahulenekin lan egiten dutenen esperientzia jaso da. Ikuspegi kualitatibo horrek administrazio-erregistroetan agertu ohi ez diren alderdietan sakontzea ahalbidetzen du, hala nola nahi ez den bakardadearen bizipenean, loturen etengabeko hausturan, laguntza-sare egonkorren gabezian, bizi-ibilbide konplexuen ondoriozko egiturazko mesfidantzan edo gizarteratzea erraztuko duten baliabide normalizatuak eskuratzeko zailtasunetan.

Ikerketa Ana Sofi Telletxea Bustinzak (Caritas Bizkaia), Estibaliz Bartolome Gutierrezek (Caritas Bizkaia), Amaia Izaola Argüesok (UPV/EHU) eta Thomas Ubrichek (FOESSA) egin dute, Bizkaiko gizarte-bazterkerian, gazterian eta gizarte-errealitatearen azterketan adituak. Azterlana egiten parte hartu duten pertsonekin batera, aurkezpenaren parte izan dira Elena Unzueta, Caritas Bizkaia-ko zuzendaria; Imanol Zubero, Oscar Abascal, Caritas Bizkaia-ko Gazte Enpleguaren arduraduna; eta Mari Urbieta, Caritas Bizkaia-ko Auzobizi proiektuaren arduraduna.